Een natuurlijk vlooienmiddel voor je hond, hoe werkt het?

Steeds meer mensen gebruiken liever wat minder chemische middelen op hun hond en wijken dus uit naar alternatieven. Een natuurlijk vlooienmiddel klinkt heel aantrekkelijk, maar is het eigenlijk wel mogelijk om vlooien te bestrijden zonder agressieve insecticiden? Wij hebben ons verdiept in een paar veel gebruikte middelen en hun wetenschappelijke onderbouwing. In dit artikel laten we zien wat we vonden: een hele berg aan nuttige informatie! 

De inhoud van dit artikel:

1. Normale vlooienmiddelen en hun nadelen
2. Natuurlijk = Veilig?
3. Neem Olie
4. Hoe werkt neem Olie?
5. Hoe effectief is het?
6. Essentiele/etherische olien
7. Nadelen van natuurlijke middelen
8. De vlooiencyclus
9. Extra Vlooien tips
10. Help, Ik heb een vlooienplaag!

Normale vlooienmiddelen en hun nadelen

Veel conventionele vlooienmiddelen zijn snel en lang werkzaam maar niet altijd even gezond voor mens, dier en de omgeving. Daarbij zijn er veel honden die een huidreactie krijgen op de agressieve ingredienten van deze middelen. Ook is gebleken dat vlooien snel resistent kunnen worden voor verschillende synthetische vlooienmiddelen, waardoor de effectiviteit compleet verdwijnt.

Veel hondeneigenaren zijn daarom op zoek naar een natuurlijker alternatief voor conventionele vlooienmiddelen, en deze bestaan zeker! Het bestrijden van vlooien met een natuurlijk vlooienmiddel kan wat meer tijd in beslag nemen en meer toewijding vergen van de eigenaar maar het is zeker de moeite waard.

Natuurlijk = Veilig?

Er zijn verschillende natuurlijke vlooienmiddelen die behoorlijk effectief blijken in het afweren of zelfs doden van vlooien. Ondanks het wijdverspreide geloof dat natuurlijk altijd veilig is, is zeker niet elk natuurlijke vlooienmiddel veilig te gebruiken voor je huisdier, dit is dus iets waar je rekening mee moet houden. Vooral katten kunnen erg gevoelig zijn voor bepaalde etherische olien, dus wees voorzichtig met wat je op je huisdieren (of jezelf!) gebruikt.

Neem Olie

Gelukkig zijn er een aantal natuurlijke ingredienten die veilig zijn, en waarvan de werkzaamheid getest is door wetenschappers, soms alleen in het lab, maar vaak ook in ‘natuurlijke’ situaties. Eén van deze ingredienten is Neem olie van de Neem boom (Azadirachta indica).

Bijna alles van deze boom bevat natuurlijke ingredienten die allerlei nuttige eigenschappen hebben. Zo zijn in de bast, het hout, de vruchten, de bladeren en in de zaden stoffen gevonden die werken tegen bacterien, schimmels, virussen, ontstekingen en insecten. De bladeren en zaden van de Neem boom lijken de meeste nuttige stoffen te bevatten, één ervan is Azadirachtin, een insecticide. Dit is dan ook het stofje dat ervoor zorgt dat Neem Olie gebruikt kan worden om een grote diversiteit aan insecten te doden en af te weren. Het maakt Neem Olie een uitstekend natuurlijk vlooienmiddel.

Hoe werkt neem Olie?

Hoe kan het dat Neem al deze nuttige eigenschappen heeft?

De Neem boom heeft deze natuurlijk niet ‘ontwikkeld’ om ons mensen van dienst te zijn, het is een resultaat van jarenlange evolutie. Bomen, struiken en planten kunnen zich zonder onze hulp niet verplaatsen. Ze hebben dus geen mogelijkheid om insecten, schimmels, bacterien of andere schadelijke factoren in de omgeving uit de weg te gaan. Een boom die stoffen aanmaakt om zichzelf te beschermen tegen al deze schadelijke invloeden zal dus langer overleven en meer zaden verspreiden. Zo heeft de Neem boom dus onder andere azadiractin aan kunnen maken die hem tegen insecten beschermt.

Azadirachtin als natuurlijk vlooienmiddel

Bij vlooien verstoort de Azadirachtin in Neem olie vooral de hormoonhuishouding, hormonen die ervoor zorgen dat de larven kunnen groeien worden bijvoorbeeld geremd. Daarnaast zorgt Azadirachtin er bij verschillende insecten voor dat ze minder vruchtbaar zijn, dat de eitjes niet uitkomen en dat de volwassen vlooien ‘geen zin’ meer hebben om zich voort te planten of te eten. Alle informatie over de bioactiviteit van Neem is terug te vinden in de paper van Mulla & Su¹.

Hoe effectief is Neem Olie?

De effectiviteit van Neem tegen allerlei soorten insecten is uitvoerig getest, met veelal zeer positieve resultaten. Over vlooien zijn helaas wat minder onderzoeken beschikbaar, maar de onderzoeken die we konden vinden waren veelbelovend. Neem lijkt vooral zeer effectief tegen de larven van vlooien, zo blijkt uit verschillende studies.

De werkzaamheid van Neem Olie onderzocht

Kilonzo, een onderzoeker uit Tanzania vond bijvoorbeeld dat neem olie effectief vlooien larven doodde na minstens 2 uur contact met de substantie. ² Later deed hij een onderzoek met een team wetenschappers bij geiten in Tanzania, ook deze kunnen flink last hebben van onder andere de kattenvlo (Ctenocephalides felis). Hij behandelde de geiten met een Neem zaden extract en vond dat de vlooienpopulatie op de behandelde dieren een stuk lager was dan de vlooienpopulatie op de onbehandelde dieren. ³

Onderzoekers uit Brazilie testten de invloed van Neem Olie op vlooien in het lab, door ze in buisjes bloot te stellen aan filterpapier met wat Neem Olie erop. Hierbij vonden ze een effectiviteit van 40% na 12 uur. Dit lijkt niet zo groot maar de overgebleven vlooien waren een stuk minder beweeglijk en zouden het dus waarschijnlijk ook niet overleven na een langere tijd. ⁴

Günter Schmahl en zijn team onderzochten het effect van een spray met Neem Olie op vlooien, de spray doodde larven binnen een uur en alle vlooien binnen 24 uur.⁵ De onderzoeker Ribeiro liet met zijn onderzoek zien dat Neem olie ook de eitjes van vlooien aanpakt, Neem zorgt ervoor dat deze niet meer uitkomen⁶. Neem olie lijkt dus zeker een effectief natuurlijk vlooienmiddel!

Essentiele/etherische olien

Niet alleen Neem, maar ook veel andere planten hebben een manier gevonden om zichzelf te weren tegen insecten. Veel essentiele olien van planten bevatten dan ook natuurlijke pesticiden, zodat ze verdund gebruikt kunnen worden om insecten af te weren of zelfs te doden. De lijst van bestanddelen van planten die actief zijn als insecticide is heel lang, dus we geven alleen een paar bekende voorbeelden. Etherische olien van deze planten kunnen dus als natuurlijk vlooienmiddel gebruikt worden. De voorbeelden zijn weergegeven in de tabel hieronder.

In dit lijstje staan maar een aantal bestanddelen uit planten met een bepaalde activiteit tegen insecten, in een review van Opender Koul zijn er nog veel meer te vinden⁷. Hoe de bestanddelen werken en welke insecten er gevoelig voor zijn kan heel erg verschillen. Sommige olien zijn giftig als de insecten ermee in aanraking komen en sommigen zorgen ervoor dat ze zich niet meer voeden (en dus uiteindelijk  ook dood gaan). Andere olien beperken de groei van de insecten of zorgen ervoor dat de insecten zich niet meer voort kunnen planten.

Effectiviteit van etherische olien

Carvacrol bijvoorbeeld blijkt toxisch voor onder andere teken, vlooien en muggen.⁸ Een ander voorbeeld is Thymol, dit bestanddeel was in het lab behoorlijk effectief als natuurlijk vlooienmiddel, bijna net zo effectief als DEET⁹. Linalool was niet alleen in het lab, maar ook op katten en vloerkleden effectief in het doden van vlooien en hun larven en eitjes.¹⁰ Veel essentiele olien en bestanddelen zijn nog niet specifiek getest op vlooien, maar over het algemeen zijn olien met natuurlijke insecticides werkzaam tegen een grote variatie aan insecten en spinachtigen zoals teken.

Zoals je kan zien zijn er ook een heleboel planten waarin deze natuurlijke insecticiden aanwezig zijn. Niet elke etherische olie is echter geschikt als natuurlijk vlooienmiddel voor je hond. Check voordat je zelf aan de slag gaat met etherische olien dus even of de olie die je wil gebruiken veilig is voor het dier en gebruik ze nooit onverdund! Als je het niet zeker weet kan je het beste de dierenarts raadplegen voor advies.

Nadelen van natuurlijke vlooienmiddelen

Zoals je gelezen hebt kan een natuurlijk vlooienmiddel zeker effectief zijn in het bestrijden van vlooien op je hond. Als je ze op een goede manier gebruikt zijn ze ook nog eens minder schadelijk voor je hond, jezelf en de omgeving. Waarom zijn deze natuurlijke vlooienmiddelen dan eigenlijk niet standaard?

Een van de voordelen is ook een nadeel, veel essentiële oliën zijn namelijk nogal makkelijk afbreekbaar. Dat maakt ze minder schadelijk voor de omgeving maar ook minder lang effectief tegen vlooien. Waar je met een pipetje met chemische middelen op je hond klaar bent voor minstens een paar maanden, zal je het natuurlijke middel veel vaker toe moeten dienen.

Een ander punt is dat de meeste natuurlijke vlooienmiddelen geen snelle ‘killers’ zijn, vlooien vallen over het algemeen niet onmiddellijk dood van je hond af. Veel bestanddelen weren insecten en verstoren de hormoonfunctie of andere fysieke eigenschappen van de insecten. Sommige bestanddelen doden vooral eitjes en larven of hebben wat meer tijd nodig om het ongedierte dood te maken. Dit betekent niet dat ze niet effectief zijn, maar het gebruik van natuurlijke middelen vergt dus wel wat meer geduld en moeite.

De vlooiencyclus

Het is natuurlijk het beste om ervoor te zorgen dat er geen vlooienplaag ontstaat op je hond en in je huis. Wat niet iedereen weet, is dat een groot deel van de vlooienpopulatie niet op je hond, maar verborgen in je huis leeft. Alleen de volwassen vlooien zie je op je hond. Hun poppen, larven en eitjes kan je vinden op de bank, in de vloerbedekking, in de hondenmand, op de vloer en op veel andere plakken waar je misschien niet meteen aan denkt.

Zonder interventie leeft een vlo ongeveer 21 dagen op je hond, in deze tijd voedt hij zich zoveel mogelijk met bloed. Ongeveer 36 uur na hun eerste maaltijd beginnen de vrouwtjes met eitjes leggen, ze kunnen er ongeveer 20-30 per dag op je hond achter laten. Na een paar uur beginnen deze eitjes van je hond af te vallen, waarna ze uitkomen en als larve verder ontwikkelen in de hondenmand of op andere plekken waar de hond veel komt. Ze voeden zich daar onder andere met de gedroogde ontlasting van de volwassen vlooien.

Na 3 larven stadia vormt de vlooien larve zichzelf binnenin zijn eigen gemaakte cocon in een pop, deze poppen zijn bijna klaar om als volwassen vlo hun gang te gaan. Ze kunnen er na een korte tijd uitkomen, maar dit kan ook maanden duren als de condities voor het vlooienleven niet goed zijn. Deze bijna volwassen vlooien in hun cocon zijn heel erg moeilijk te doden. Omdat ze er soms na maanden pas uit komen, kunnen er zomaar weer nieuwe vlooien opdagen in huis. Als ze eenmaal uitkomen zoeken ze een host (de hond), en dan begint de hele cyclus opnieuw.

Extra Vlooien tips

Alle informatie over de levenscyclus van de vlo maakt het een stuk makkelijker om ze op een strategische manier onder controle te houden. Nu we weten dat 95% van de populatie zich niet op de hond, maar in huis bevindt, is het logisch dat die paar vlooien op je hond niet de enige zijn tegen wie we op zullen moeten treden. Als je eenmaal vlooien opmerkt, is het dus heel belangrijk dat je het hele huis onder handen neemt. Met goed stofzuigen kom je al een heel eind.

Vergeet niet de bank, alle hondenmanden en ook de auto goed onder handen te nemen! Alle kussenslopen, beddengoed, hondenkussens en andere wasbare dingen kan je het beste even goed wassen en drogen in de droger. Gebruik eventueel een omgevingsspray die vlooien eitjes en larven doodt om er zeker van te zijn dat je huis geen bron wordt van volwassen vlooien.

Vaak echter krijgt je hond weer een aantal vlooien’vrienden’ mee tijdens zijn wandeling. Als het weer warmer wordt buiten zijn er ook weer een stuk meer vlooien aanwezig. Het beste gebruik je dus in ieder geval in de lente en zomermaanden een middel tegen vlooien op je hond om ervoor te zorgen dat hij ze niet elke keer weer thuis komt brengen. Dit kunnen de gangbare vlooienmiddelen zijn, maar ook een natuurlijk vlooienmiddel kan prima gebruikt worden om vlooien af te weren, een combinatie is ook mogelijk.

Een natuurlijk vlooienmiddel, de opties:

Veel mensen gebruiken liever niet constant een chemisch vlooienmiddel om hun hond en zijn huid niet teveel te belasten. Wil je zelf liever niet aan de gang met essentiële oliën, dan is het natuurlijke vlooienmiddel van Washbar een hele goede optie. Deze bevat Neem olie en verschillende essentiële oliën die vlooien afweren, in veilige concentraties voor je hond.

Heb je al vlooien op je hond gevonden? Dan kan je deze van je hond verwijderen door hem te wassen met de natuurlijke shampoo van Washbar, deze bevat ook Neem olie en Neem bladeren. Om de vlooien effectief te doden op de hond kan je het beste de shampoo zo’n 5 minuten in laten werken. De shampoo is heel zacht voor de huid van je hond. Voor een verlengde werking moet je hem niet té goed uitspoelen, het is niet erg als er wat achter blijft in de vacht van je hond. Herhaal de wasbeurt na ongeveer 3 dagen en was de hond daarna regelmatig.

Om ook de hondenmand, bank, auto , kussens en het tapijt vrij te houden van eitjes en larven kan je deze regelmatig sprayen met een natuurlijk middel met Neem olie. De Washbar dagelijkse spray met Neem, cederhout, rozemarijn, citroengras, pepermunt en tijm kan hiervoor uitstekend gebruikt worden.

Help, Ik heb een vlooienplaag!

Heb je een complete vlooienplaag in huis? Dan kan het beter zijn deze met een goed werkende chemische insecticide in één keer uit te roeien. Vlooien zijn geen gezonde toevoeging in je huis, je moet ervoor zorgen dat ze je hond én jezelf zo min mogelijk bijten. Vraag bij de dierenarts welke middelen goed bekend staan. Voor veel gangbare insecticiden hebben vlooien ondertussen resistentie ontwikkeld dus het kan zijn dat je ze te lijf moet gaan met een nieuwer middel.

De natuurlijke vlooienmiddelen kan je als ondersteuning gebruiken of om ervoor te zorgen dat ze niet terug komen na de vlooienkuur. Gebruik bijvoorbeeld de natuurlijke vlooienspray in de mand om eitjes en larven te doden. Kam je hond regelmatig met een vlooien-kammetje en kom gelijk in actie als je iets vindt!

Journal Referenties: 

1. Mulla, M. S. & Su, T. Activity and biological effects of neem products against arthropods of medical and veterinary importance. J. Am. Mosq. Control Assoc. 15, 133–152 (1999).
2. Kilonzo, B. S. Larvicidal effects of neem, Azadirachta indica on fleas in Tanzania. Int. J. Trop. Insect Sci. 12, 699–702 (1991).
3. Kilonzo, B. S., Ngomuo, A. J., Sabuni, C. A. & Mgode, G. F. Effects of Azadirachta indica (Neem) Extract on Livestock Fleas in Morogoro District, Tanzania. Int. J. Trop. Insect Sci. 21, 89–92 (2001).
4. Andrade, A. B. N. De, Rogero, S. O., Tucci, E. C. & Lugão, A. B. Preliminary bioassay for neem oil to be immobilized into polymeric biomaterial. COLAOB (2009).
5. Schmahl, G., Al-Rasheid, K. A. S., Abdel-Ghaffar, F., Klimpel, S. & Mehlhorn, H. The efficacy of neem seed extracts (Tre-san®, MiteStop®) on a broad spectrum of pests and parasites. Parasitol. Res. 107, 261–269 (2010).
6. Ribeiro, F. D. A. et al. [Activity of neem extract on the embryonary development of Ctenocephalides felis felis (Bouché, 1835) (Siphonaptera: Pulicidae)]. Rev. Bras. Parasitol. Vet. 17 Suppl 1, 87–91 (2008).
7. Koul, O., Walia, S. & Dhaliwal, G. S. Essential oils as green pesticides: Potential and constraints. Biopestic. Int. 4, 63–84 (2008).
8. Panella, N. A. et al. Use of Novel Compounds for Pest Control. Insecticidal and Acaricidal Activity of Essential Oil Components from Heartwood of Alaska Yellow Cedar. J. Med. Entomol. 42, 352–358 (2005).
9. Su, L. C. et al. An improved bioassay facilitates the screening of repellents against cat flea. Ctenocephalides felis (Siphonaptera: Pulicidae). Pest Manag. Sci. 70, 264–270 (2014).
10. HINK, W. F., LIBERATI, T. A. & COLLART, M. G. Toxicity of Linalool to Life Stages of the Cat Flea. Ctenocephalides felis (Siphonaptera: Pulicidae), and Its Efficacy in Carpet and on Animals. J. Med. Entomol. 25, 1–4 (1988).